Trắc dọc và trắc ngang là hai khái niệm cơ bản trong lĩnh vực trắc địa, đóng vai trò quan trọng, thiết yếu trong quá trình khảo sát và thành lập bản đồ địa hình, thi công và thiết kế công trình xây dựng, giao thông, cầu cống… Đây là hai phương pháp đo đạc chi tiết, giúp các kỹ sư hiểu rõ hơn về sự thay đổi của địa hình, từ đó đưa ra các giải pháp thiết kế và thi công hiệu quả.
Trắc dọc là gì? Trắc ngang là gì?
Trong khi trắc dọc giúp xác định sự biến đổi về cao độ của địa hình dọc theo chiều dài của một tuyến đường hoặc công trình, thì trắc ngang tập trung vào mô tả sự thay đổi địa hình theo chiều ngang của tuyến, giúp đánh giá sự thay đổi về cao độ hai bên tuyến và thiết kế mặt cắt ngang phù hợp.
Hình minh họa mô tả trắc dọc (hình chiếu dọc) và trắc ngang (hình chiếu ngang mặt cắt ngang) trong khảo sát.
– Trắc dọc là gì?
Trắc dọc (Longitudinal section) là mặt cắt dọc theo một tuyến đường hoặc một công trình, thể hiện sự thay đổi độ cao theo chiều dài tuyến. Phương pháp này giúp các kỹ sư phân tích và hiểu rõ về cấu trúc, thành phần, cũng như quá trình hình thành địa chất của khu vực khảo sát.
Ứng dụng của trắc dọc:
- Thiết kế công trình giao thông, cáp điện, đường ống: Trắc dọc được sử dụng để lập bản vẽ mặt cắt dọc theo tuyến đường, giúp xác định độ dốc, độ nghiêng và các điểm cắt ngang.
- Khảo sát địa chất: Trắc dọc giúp phân tích sự phân bố các lớp đất, đá theo chiều dọc, từ đó đánh giá độ ổn định của đất nền và cấu trúc địa chất.
- Thiết kế thoát nước: Trong việc thiết kế hệ thống thoát nước hay kênh dẫn nước, trắc dọc giúp xác định hướng và độ dốc cần thiết.
– Trắc ngang là gì?
Trắc ngang (Horizontal profile) là mặt cắt vuông góc với tuyến hoặc công trình tại các vị trí nhất định, thể hiện địa hình theo chiều ngang. Phương pháp này cung cấp thông tin về hình dáng mặt cắt địa hình tại vị trí khảo sát, bao gồm độ cao, độ dốc, các lớp đất đá, cũng như các công trình ngầm.
Ứng dụng của trắc ngang:
- Thiết kế và thi công công trình, mặt đường, xác định khối lượng đất đá,
- Giám sát biến đổi địa hình: Trắc ngang được sử dụng để kiểm tra sự thay đổi của địa hình trong quá trình thi công hoặc sau khi hoàn thiện công trình.
- Đánh giá tác động môi trường, kiểm tra độ ổn định của sườn dốc: Cung cấp dữ liệu về địa hình ở các khu vực xây dựng, giúp đánh giá sự thay đổi do các công trình gây ra, từ đó hỗ trợ lập kế hoạch bảo vệ môi trường và ổn định địa hình.
Trắc ngang và trắc dọc là hai phương pháp bổ trợ lẫn nhau, cùng cung cấp thông tin chi tiết về địa hình dọc theo tuyến đường.
Những thiết bị được dùng để đo trắc dọc, trắc ngang
– Máy toàn đạc điện tử (Total Station):
Máy toàn đạc điện tử là thiết bị phổ biến nhất để đo các mặt cắt trắc dọc và trắc ngang. Nó có khả năng đo khoảng cách, góc, và độ cao một cách chính xác.
Máy toàn đạc dễ dàng tính toán tọa độ điểm đo, từ đó tạo ra các mặt cắt trắc dọc và trắc ngang.
Ứng dụng thực tế: Sử dụng để đo độ cao và vị trí của các điểm trên tuyến đường hoặc các điểm cắt ngang, từ đó xây dựng các bản vẽ địa hình.
– Máy định vị GPS/GNSS:
Thiết bị GPS/GNSS, đặc biệt là các hệ thống RTK (Real-Time Kinematic), giúp xác định vị trí và độ cao của các điểm trên mặt đất một cách chính xác.
Độ chính xác cao khi sử dụng với các trạm cố định (RTK).
Ứng dụng thực tế: Sử dụng để đo các điểm cao độ dọc theo tuyến (trắc dọc) và các mặt cắt ngang tại các vị trí xác định. Ví dụ, thiết bị như Trimble Catalyst DA2 cũng có thể được dùng để thu thập dữ liệu GPS cho công tác này.
Trimble DA2 đo đạc nhanh chóng trên diện rộng, phù hợp cho các dự án lớn.
– Máy thủy chuẩn (Leveling Instrument):
Máy thủy chuẩn được sử dụng chủ yếu để đo độ cao tương đối giữa các điểm, thích hợp cho việc tạo các mặt cắt trắc dọc và trắc ngang ở những vùng địa hình không quá phức tạp.
Ưu điểm:
- Độ chính xác cao trong việc đo độ cao.
- Dễ sử dụng, chi phí thấp hơn so với máy toàn đạc.
Ứng dụng thực tế: Thường được sử dụng để đo cao độ các điểm trên tuyến đường (trắc dọc) hoặc các điểm trên mặt cắt ngang của kênh, mương, và các công trình nhỏ khác.
Bên cạnh còn có máy đo khoảng cách laser (Laser Distance Meter) thích hợp để đo các khoảng cách ngắn và độ cao tương đối trong các khu vực cần khảo sát chi tiết.
Tùy thuộc vào đặc điểm địa hình, yêu cầu độ chính xác, và ngân sách mà có thể lựa chọn thiết bị phù hợp cho việc đo trắc dọc và trắc ngang trong các dự án khác nhau.
Nếu bạn quan tâm đến các thiết bị đo trắc dọc, trắc ngang, hãy liên hệ ngay Đất Hợp qua HOTLINE 0903 825 125 để được tư vấn chi tiết!
>>> Xem thêm: Mô hình số độ cao (DEM) là gì? Ứng dụng và cách xây dựng mô hình DEM
