Bản đồ địa hình là loại bản đồ được sử dụng phổ biến trong đa dạng lĩnh vực. Độ chính xác bản đồ địa hình mang ý nghĩa về cả kỹ thuật lẫn kinh tế khi vừa cần cân bằng giữa phục vụ nhu cầu công việc và ngân sách đầu tư cho công tác đo vẽ, thành lập bản đồ. Trong bài viết dưới đây, Đất Hợp sẽ cung cấp những thông tin về độ chính xác bản độ địa hình và cơ sở để đưa ra quy định về độ chính xác này!
Độ chính xác bản đồ địa hình
– Bản đồ địa hình là gì?
Bản đồ địa hình là một loại bản đồ thể hiện đặc điểm địa hình, yếu tố địa lý trên mặt đất của khu vực. Mức độ chi tiết của bản đồ địa hình phụ thuộc vào tỷ lệ của bản đồ.
Minh họa bản đồ địa hình.
Bản đồ địa hình được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực kinh tế, dân sự và cả quốc phòng. Bản đồ địa hình có tỷ lệ nhỏ và trung bình được sử dụng trong công tác phân vùng kinh tế, quy hoạch lãnh thổ, nghiên cứu tài nguyên, tổ chức bố phòng và chỉ huy tác chiến bảo vệ tổ quốc. Bản đồ địa hình có tỷ lệ lớn sử dụng trong thiết kế, chỉ đạo thi công các công trình. Với mỗi công việc khác nhau sẽ yêu cầu bản đồ địa hình với tỷ lệ và độ chính xác khác nhau.
Có 3 nội dung cơ bản được thể hiện trên bản đồ địa hình:
- Thứ nhất, vị trí và độ cao các điểm khống chế trắc địa các cấp.
- Thứ hai, vị trí cùng các thông tin về nội dung địa vật.
- Thứ ba, các yếu tố địa hình được thể hiện bằng đường đồng mức.
Độ chính xác bản đồ địa hình được quyết định dựa vào độ chính xác của việc xác định và thể hiện 3 nội dung cơ bản trên.
– Độ chính xác bản đồ địa hình
Độ chính xác bản đồ địa hình vô cùng quan trọng khi vừa mang ý nghĩa về kỹ thuật và cả kinh tế khi phải đảm bảo đáp ứng được nhu cầu công việc với mức chi phí đầu tư đo vẽ hợp lý. Nếu bản đồ địa hình có độ chính xác quá thấp sẽ không đáp ứng được nhu cầu công việc, gây ra những sai sót đáng tiếc. Ngược lại, nếu đòi hỏi lập bản đồ có độ chính xác quá cao sẽ gây khó khăn cho công tác đo vẽ, chi phí đầu tư cao.
Như đã đề cập, độ chính xác bản đồ địa hình được quyết định dựa trên 3 nội dung cơ bản. Dưới đây là các quy định về độ chính xác của 3 nội dung thể hiện trên bản đồ địa hình:
- Độ chính xác lưới khống chế địa hình được đặc trưng bởi sai số trung phương vị trí điểm so với điểm khống chế cấp cao hơn hoặc sai số tương hỗ vị trí điểm khống chế cùng cấp. Lưới khống chế được xây dựng tuần tự nhiều cấp thì sai số của các cấp sẽ ảnh hưởng tổng hợp đến sai số vị trí điểm của cấp thấp nhất, sai số này thường yêu cầu nhỏ hơn 0,2mm trên bản đồ.
- Độ chính xác vị trí mặt bằng các điểm địa vật đặc trưng bởi sai số trung phương vị trí của chúng so với điểm khống chế trắc địa gần nhất. Người ta thường quy định sai số này không lớn quá 0,5mm trên bản đồ đối với địa vật rõ nét và 0,7mm trên bản đồ đối với địa vật không rõ nét.
- Độ cao của một điểm địa hình bất kỳ được nội suy từ độ cao các đường đồng mức. Sai số trung phương độ cao điểm bất kỳ không vượt quá 1/4 khoảng cao đều đường đồng mức khi độ dốc địa hình dưới 2 độ; 1/3 khoảng cao đều khi độ dốc địa hình từ 2 độ đến 6 độ và 1/2 khoảng cao đều khi độ dốc lớn hơn 6 độ.
Cơ sở đưa ra quy định về độ chính xác bản đồ địa hình
Việc đưa ra quy định về độ chính xác bản đồ địa hình được tính toán dựa trên các cơ sở sau:
– Yêu cầu của lĩnh vực sử dụng bản đồ địa hình
Mỗi ngành kinh tế kỹ thuật đều có những yêu cầu riêng về độ chính xác bản đồ địa hình. Độ chính xác bản đồ địa hình cao nhất được lấy làm cơ sở để đáp ứng được yêu cầu về độ chính xác dành cho tất cả các ngành. Trong thực tế, độ chính xác bản đồ địa hình đáp ứng yêu cầu cho công tác thiết kế công trình được lấy làm cơ sở.
– Độ phức tạp của địa điểm, địa hình, địa vật của khu đo vẽ
Mức độ phức tạp của địa hình, địa vật của khu vực đo gây ảnh hưởng lớn đến công tác đo vẽ bản đồ. Trường hợp khu đo có nhiều địa vật che khuất, độ dốc lớn, địa hình bị chia cắt và thay đổi nhiều thì công tác đo vẽ sẽ khó khăn và độ chính xác kém. Trường hợp khu đo bằng phẳng, quang đãng thì đo đạc dễ dàng, đồng thời độ chính xác đo vẽ bản đồ sẽ cao hơn.
Vì vậy, trong các quy phạm thành lập bản đồ địa hình thường cho phép giảm dần độ chính xác đo vẽ bản đồ khi mức độ phức tạp của khu đo lớn.
– Phương pháp thể hiện bản đồ địa hình
Hiện nay, bản đồ địa hình được thể hiện thông qua 2 phương pháp đó là: bản đồ giấy và bản đồ số. Công việc cơ bản để đo vẽ được bản đồ giấy và số là đo đạc, thu thập và xử lý số liệu để xác định vị trí, độ cao và các thông tin khác về các yếu tố nội dung bản đồ. Tại công đoạn này, độ chính xác bản đồ địa hình ở cả 2 loại là như nhau.
Bản đồ địa hình được thể hiện ở dạng bản đồ số.
Khi thể hiện bản đồ trên giấy thì ngoài sai số đo đạc, độ chính xác bản đồ địa hình còn chịu ảnh hưởng từ sai số vẽ bản đồ. Nguyên nhân chủ yếu là do phương tiện kỹ thuật nên sai số đồ họa khá lớn. Ví dụ: Khi triển khai vẽ một điểm khống chế trắc địa có toạ độ x, y lên bản đồ giấy chỉ có thể đạt được sai số trung phương là 0,18mm trên bản đồ.
Đối với bản đồ số, nếu ta lưu trữ và khai thác trực tiếp trên máy tính thì độ chính xác bản đồ địa hình sẽ chỉ chịu ảnh hưởng từ sai số đo đạc, hoàn toàn không chịu ảnh hưởng của sai số đồ hoạ. Khi cần in thành bản đồ giấy thì sử dụng các máy in số hiện đại, sai số in có thể được đảm bảo đến 0,05 ÷0,1mm.
– Phương pháp đo vẽ bản đồ
Ở mỗi công đoạn đo vẽ, độ chính xác bản đồ cần thiết là khác nhau, do đó, phương pháp đo vẽ, phương tiện kỹ thuật hay quy trình công nghệ ứng dụng cũng sẽ khác nhau.
Hiện nay để đo vẽ bản đồ địa hình tỷ lệ cơ bản nhà nước và bản đồ tỷ lệ 1:5000, 1:2000 trên khu vực rộng thường sử dụng phương pháp đo ảnh hàng không. Trong công nghệ đo ảnh lại sử dụng 3 quy trình khác nhau đó là đo ảnh phối hợp, đo ảnh lập thể và đo ảnh số.
Đối với bản đồ tỷ lệ lớn và khu vực đo vẽ nhỏ sẽ sử dụng phương pháp toàn đạc là chủ yếu. Các sai số dễ gặp phải trong các công đoạn như lập lưới khống chế trắc địa cấp cao, lập lưới khống chế đo vẽ, đo chi tiết và vẽ bản đồ sẽ ảnh hưởng tổng hợp đến độ chính xác của bản đồ địa hình.
Độ chính xác bản đồ địa hình chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác nhau. Với mỗi nhu cầu sử dụng, yêu cầu độ chính xác bản đồ địa hình cũng sẽ khác nhau. Mọi thắc mắc về bản đồ địa hình, cũng như thiết bị phục vụ cho công tác đo vẽ bản đồ, hãy liên hệ ngay đến HOTLINE 0903 825 125 để được hỗ trợ chi tiết!
>>> Xem thêm: Lập bản đồ địa hình sử dụng thiết bị nào?
