Bản đồ được ra đời từ rất sớm và nó có nhiều đóng góp ý nghĩa cho cả khoa học và đời sống thực tiễn. Để thành lập bản đồ, tỷ lệ bản đồ là yếu tố quan trọng không thể thiếu. Vậy tỷ lệ bản đồ là gì? Tỷ lệ bản đồ có ý nghĩa như thế nào?
Tỷ lệ bản đồ là gì?
Vì Trái Đất có kích thước rất lớn, do đó để mô phỏng các đối tượng trên Trái Đất lên bản đồ một cách thuận tiện và chính xác, người ta thường phải dựa vào tỷ lệ bản đồ. Do đó, có thể định nghĩa về tỷ lệ bản đồ như sau:
Tỷ lệ bản đồ là tỷ số giữa khoảng cách đo trên bản đồ và khoảng cách đo ngoài thực địa. Tỷ lệ bản đồ xác định mức độ thu nhỏ mà bản đồ đại diện so với kích thước thực tế của khu vực được in trên bản đồ đó. Nhờ đó thông qua tỷ lệ bản đồ người xem có thể biết đối tượng trên bản đồ được thu nhỏ bao nhiêu lần so với thực tế.
Tỷ lệ bản đồ thường có 2 loại: Tỷ lệ số và tỷ lệ thước.
- Tỷ lệ số: Là dạng phân số, luôn có tử số là 1 và mẫu số thay đổi tùy chọn, thường là các giá trị như 1000, 10.000, 50.000, 100.000, 200.000, 500.000, 1.000.000… Ví dụ như 1:1000, 1:500.000…
- Tỷ lệ thước: Là dạng tỷ lệ bản đồ được vẽ dưới dạng thước đo có tính sẵn với mỗi đoạn trên thước sẽ được ghi số đo độ dài tương ứng trên thực tế. Ví dụ như: 1cm thì bằng 1km hay 10km,…
Ví dụ về tỷ lệ số (đường màu xanh) và tỷ lệ thước (đường màu đỏ) của một bản đồ.
Tỷ lệ bản đồ càng lớn thì độ chính xác của bản đồ càng cao. Ví dụ, Bản đồ có tỷ lệ 1:500 sẽ có độ chính xác cao hơn so với bản đồ có tỷ lệ 1:10.000.
Ý nghĩa của tỷ lệ bản đồ
Tỷ lệ bản đồ có ý nghĩa quan trọng trong việc đọc hiểu và sử dụng bản đồ:
– Dựa vào tỷ lệ bản đồ để bao quát các thông tin được thể hiện trên bản đồ:
Bản đồ dựa vào tỷ lệ để thu nhỏ kích thước của đối tượng so với thực tế và thể hiện nó lên một mặt phẳng, có thể là giấy hoặc bản đồ số hóa, giúp người xem thấy được tổng quan về địa lý và các yếu tố địa lý của khu vực mà mình quan tâm.
– Tỷ lệ bản đồ thể hiện mức độ chi tiết của bản đồ:
Tỷ lệ bản đồ ảnh hưởng khá lớn đến mức độ chi tiết của nội dung và khả năng truyền tải thông tin của bản đồ. Cụ thể: Bản đồ có tỷ lệ càng lớn thì mức độ chi tiết của thông tin được thể hiện trên bản đồ càng cao và ngược lại.
– Dùng tỷ lệ bản đồ để tính khoảng cách của đối tượng trên thực địa:
Dựa vào tỷ lệ bản đồ, người xem có thể tính được khoảng cách của đối tượng trên thực tế. Ví dụ dưới đây sẽ giúp bạn hình dung rõ hơn.
Ví dụ: Một bản đồ có tỷ lệ 1:10.000, bạn đo được khoảng cách giữa 2 đối tượng A và B trên bản đồ cách nhau 1cm, vậy khoảng cách giữa 2 đối tượng đó trên thực tế sẽ là: 1 x 10.000 = 10.000 (cm) = 10 (km).
– Dùng tỷ lệ bản đồ để phân loại bản đồ:
Dựa vào tỷ lệ bản đồ, người ta phân loại bản đồ ra thành 3 nhóm sau:
- Bản đồ tỷ lệ lớn: Từ 1:5.000 đến 1:500, hoặc lớn hơn.
- Bản đồ tỷ lệ trung bình: Từ 1:50.000 đến 1:10.000.
- Bản đồ tỷ lệ nhỏ: Từ 1:100.000, hoặc nhỏ hơn.
– Tỷ lệ bản đồ ảnh hưởng đến việc triển khai ứng dụng của bản đồ:
Thông thường, mỗi loại bản đồ cụ thể thường yêu cầu các tỷ lệ khác nhau để phục vụ hiệu quả cho nhu cầu sử dụng. Ví dụ dưới đây là cách triển khai các loại bản đồ quy hoạch dựa vào tỷ lệ bản đồ:
- Bản đồ quy hoạch chung tỷ lệ:1/5.000: Là loại bản đồ dùng để xác định các khu vực chức năng, định hướng tính giao thông, mốc giới, địa giới của đất dùng phát triển cơ sở hạ tầng như đường, cầu, cống, điện, trường học, khu dân cư, cây xanh, hồ nước… Loại bản đồ quy hoạch chung tỷ lệ:1/5.000 còn là cơ sở gốc để xác định các mục tiêu phát triển, kêu gọi đầu tư cũng như các vấn đề liên quan đến giải phóng mặt bằng, đền bù, di dân…
- Bản đồ quy hoạch phân khu tỷ lệ 1:2.000: Là loại bản đồ dùng để phân chia và xác định chức năng sử dụng của đất và mạng lưới cơ sở hạ tầng/công trình nhằm cụ thể hóa nội dung quy hoạch chung đô thị. Quy hoạch này có nhiều nội dung liên quan đến xác định vị trí công trình kỹ thuật và ranh giới trên đất. Do đó, nó liên quan mật thiết với quyền sở hữu đất đai (quyền sử dụng đất), vì vậy có giá trị pháp lý cao và là căn cứ để giải quyết tranh tụng.
- Bản đồ quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1:500: Là loại bản đồ dùng để cụ thể hóa nội dung quy hoạch phân khu và quy hoạch chung. Bản đồ này bố trí cụ thể tất cả các công trình trên đất, cụ thể như hạ tầng kỹ thuật, quy hoạch chi tiết bố trí đến từng ranh giới lô đất… được xem là cơ sở để định vị công trình, thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật và thực hiện xây dựng công trình của các dự án đầu tư.
Như vậy, có thể thấy rằng tỷ lệ bản đồ có ý nghĩa quan trọng đối với bản đồ. Hy vọng bài viết trên đây đã cung cấp thông tin hữu ích đến cho bạn. Nếu quan tâm đến cách đo vẽ và thành lập bản đồ, bạn hãy liên hệ ngay đến cho chúng tôi qua HOTLINE 0903 825 125 để được hỗ trợ nhanh nhất!
>>> Xem thêm: Phân biệt: Bản đồ, Bình đồ và Mặt cắt địa hình
